Pożyczki bankowe, jak i pozabankowe, mogą być dobrym rozwiązaniem dla podreperowania domowego budżetu, sfinansowania niespodziewanych wydatków lub na realizację marzeń. Ważne jednak, aby zaciągać takie zobowiązania z głową, a przed podpisaniem umowy pożyczkowej, przeczytać ją. Co powinna zawierać taka umowa?
Zapoznawanie się z umowami, nie tylko pożyczkowymi, ale również na różnego rodzaju usługi, nie jest mocną stroną Polaków. Z badania PBS wynika, że 5% naszych rodaków nie czyta w ogóle umów, a 41% jeśli już czyta, robi to tylko pobieżnie. Konsumenci tłumaczą najczęściej takie postępowanie brakiem czasu (26%) albo tym, że zawierają umowę ze znaną, dużą firmą (23%). Dodatkowo dla 29% Polaków podpisywanie umowy jest sytuacją stresującą. Tymczasem dokładne zapoznanie się z umową przed jej podpisaniem jest nie tylko konieczne, ale również może uchronić przed późniejszymi problemami. Coraz częściej w internecie zarówno firmy pożyczkowe, jak i banki udostępniają wzory ramowych umów, z którymi można zapoznać się spokojnie, bez żadnej presji w domowym zaciszu. Sprawdźmy, co powinno się znaleźć w umowach, gdy zaciągamy chwilówkę na krótki okres (często do 30 lub 60 dni), pożyczkę pozabankową na raty (przeważnie wyższe kwoty na kilkanaście miesięcy) lub pożyczkę bankową. Na początek warto jednak wyjaśnić pewną kwestię, która sprawia kłopot wielu konsumentom.
Kredyt bankowy a pożyczka
Często w potocznym języku terminy „kredyt” i „pożyczka” są stosowane zamiennie. Jednak z punktu widzenia prawnego te dwa określenia oznaczają w rzeczywistości co innego. Kwestie związane z kredytem reguluje Prawo bankowe – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1376 ze zm.) i jest to umowa dwustronna, której jedną ze stron jest bank lub SKOK. Inne podmioty nie mogą oferować kredytu. Tego rodzaju umowa dotyczy pożyczki wyłącznie pieniężnej na określony z góry cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z pożyczonych środków na zasadach określonych w umowie i do ich zwrotu wraz z odsetkami. Kredyt udzielany jest z depozytów klientów banków.
Kwestie związane z pożyczkami reguluje ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.
– Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93). Taką umowę można podpisać oczywiście również z bankiem lub SKOK-iem, ale nie tylko. Pożyczki mogą udzielać różne podmioty (np. firmy pożyczkowe), a nawet osoby fizyczne. Przedmiotem takiej umowy mogą być nie tylko pieniądze, ale również wszystkie inne dobra, które jednak muszą być własnością pożyczającego. Cel takiej pożyczki może być dowolny i nie jest wpisywany do umowy, co oznacza, że pożyczkobiorca może dowolnie dysponować pożyczonymi pieniędzmi. Mało tego, pożyczka może być odpłatna, jak w przypadku kredytu, ale również może być nieodpłatna. Do tego umowa może precyzować czas zwrotu pożyczki lub być zawarta na okres nieoznaczony. Jednak w tym ostatnim przypadku dłużnik jest zobowiązany zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez pożyczkodawcę, co wynika z art. 723 Kodeksu cywilnego. Gdy już wiemy, jaka jest różnica pomiędzy kredytem a pożyczką, warto przyjrzeć się dokładniej tej ostatniej.
Pożyczka w kontekście uregulowań prawnych
Wspomnieliśmy już, że kwestie związane z pożyczkami reguluje Kodeks cywilny (art. 720-724). W art. 720. § 2. istnieje zapis, który stwierdza, że pożyczka powyżej 500 zł powinna zostać zawarta na piśmie. Jest to jednak zalecenie, a nie obowiązek, a Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 27 lutego 2013 r. (sygn. akt V ACa 53/2013) potwierdził, że udzielenie pożyczki powyżej 500 zł bez pisemnej formy nie wpływa na ważność czynności prawnej. W praktyce raczej się jednak nie zdarza, żeby legalnie działające firmy pożyczkowe odstępowały od podpisywania pisemnej umowy. Przewiduje to zresztą Ustawa o kredycie konsumenckim, o czym piszemy dokładniej poniżej. Wróćmy jednak na chwilę jeszcze do Kodeksu cywilnego. Art. 721 KC daje pożyczkodawcy uprawnienia do odstąpienia od umowy, jeśli ten dowiedział się o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy, natomiast art. 458 KC pozwala żądać zwrotu pożyczki bez względu na określony w umowie termin, gdy pożyczkobiorca stał się niewypłacalny.
Wspomniana już Ustawa o kredycie konsumenckim odnosi się między innymi do pożyczek udzielanych przez banki i firmy pożyczkowe. Takie pożyczki i kredyty nie mogą jednak przekroczyć kwoty 255 550 zł lub jej równowartości w obcych walutach. Według tej ustawy konsument ma prawo do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy bez podania przyczyny. Tutaj również zostały określone limity pozaodsetkowych kosztów kredytów i pożyczek. Art. 29 pkt 1 określa, że umowa kredytowa powinna być zawarta w formie pisemnej. W Rozdziale 3 art. 30 Ustawy o kredycie konsumenckim określone zostały elementy, jakie powinny znaleźć się w umowie o pożyczkę.
Co powinno się znaleźć w umowie o pożyczkę?
Bez względu na to, czy zaciągamy chwilówkę, pożyczkę pozabankową na raty czy pożyczkę bankową, umowa będzie zawierała podobne elementy, określone przez Ustawę o kredycie konsumenckim. Przede wszystkim wpisuje się tam datę zawarcia umowy oraz określa strony, które zawierają umowę wraz z ich dokładnymi danymi (pożyczkodawca, pożyczkobiorca). Istotne jest także wymienienie przedmiotu umowy (w naszym przypadku – pożyczka), a wysokość kwoty powinna zostać podana zarówno w formie liczbowej, jak i słownie. Nie powinno także zabraknąć czasu trwania umowy. W przypadku chwilówek najczęściej pojawia się określona data zwrotu pożyczki, natomiast przy pożyczkach długoterminowych (bankowe, ratalne pozabankowe) powinien zostać dołączony do umowy dokładny harmonogram spłaty.
W umowie muszą znaleźć się oczywiście wszystkie opłaty i koszty wynikające z udzielenia pożyczki jak na przykład prowizje, odsetki, opłaty przygotowawcze itp. Znajdziemy tam również informacje na temat identyfikacji i weryfikacji pożyczkobiorcy oraz zgoda tego ostatniego na sprawdzenie, w jaki sposób wywiązywał się wcześniej ze swoich zobowiązań finansowych zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. z 2010 r., Nr 81, poz. 530). Oczywiście w umowie nie może zabraknąć informacji o możliwości odstąpienia od tej umowy w ciągu 14 dni od jej zawarcia, o czym już wspominaliśmy.
W umowie o pożyczkę musi także koniecznie znaleźć się informacja o ewentualnych sankcjach wynikających z niewystarczających płatności, opóźnień w spłacie, braku płatności itp. Powinna zostać tam również umieszczona informacja na temat wysokości odsetek za zwłokę oraz zapisy określające, kiedy może nastąpić wypowiedzenie umowy. Pożyczkodawca nie powinien również zapomnieć o umieszczeniu informacji na temat trybu reklamacyjnego, jaki przysługuje pożyczkobiorcy. Ważne są także zapisy przedstawiające możliwość zmiany harmonogramu spłat. Nie może również zabraknąć informacji na temat podmiotu, który będzie gromadził, przetwarzał i przechowywał dane pożyczkobiorcy, zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych. Należy również pamiętać, że umowa jest ważna wtedy, gdy zostanie podpisana przez każdą ze stron, a do tego powinna zostać sporządzona w dwóch egzemplarzach.
Na koniec raz jeszcze warto zaapelować, aby przed podpisaniem umowy dokładnie się z nią zapoznać. Pamiętajmy jednak również o tym, że nie wystarczy tylko przeczytać zapisów takiej umowy. Jeśli jakieś jej punkty lub sformułowania są dla nas niejasne, należy prosić pożyczkodawcę o wyjaśnienia. Nie należy podpisywać umowy, której nie rozumiemy, ani tym bardziej takiej, która jest niekompletna, a nawet sprzeczna z obowiązującym prawem.
