Firmy pożyczkowe oraz banki pożyczają pieniądze i na tym właśnie zarabiają. Nie zawsze jednak ten zarobek zawiera się w oprocentowaniu pożyczki, coraz częściej jest ukrywany w różnych opłatach pozaodsetkowych. Warto jednak pamiętać, że wcześniejsza spłata pożyczki uprawnia nas do odzyskania części tych kosztów.
Zainteresowanie Polaków pożyczkami rośnie z roku na rok. Ten trend wydaje się coraz silniejszy i nie powinien się raczej odwrócić w najbliższych latach. Z danych Biura Informacji Kredytowej wynika, że w 2023 roku banki, SKOK-i i firmy pożyczkowe udzieliły pożyczek na kwotę 182,5 mld zł, a swoje zobowiązania pożyczkowe w tym czasie spłacało ponad 15,3 mln naszych rodaków. Zaciągnięcie wielu z tych pożyczek wiązało się z koniecznością zapłacenia czasami niemałych kosztów pozaodsetkowych. Mimo niektórzy pożyczkodawcy (banki) obniżyli na koniec 2023 roku nieco te koszty pozaodsetkowe (średnio o -13%, jak wynika z informacji NBP), to w 2024 roku pożyczkobiorcy nadal muszą się liczyć z niemałymi prowizjami czy innymi opłatami, pożyczając pieniądze.
Pożyczki a koszty
Wielu klientów firm pożyczkowych i banków zastanawia się zapewne, skąd tyle prowizji i opłat pozaodsetkowych przy zaciąganiu pożyczek. Tymczasem odpowiedź jest bardzo prosta: pożyczkodawca w ten sposób zarabia. Wydawać by się mogło, że to właśnie oprocentowanie pożyczki powinno umożliwić firmom pożyczkowym czy bankom zarabianie na udostępnianiu pieniędzy klientom, ale coraz częściej na przeszkodzie staje duża konkurencja na rynku finansowym. Każda instytucja finansowa stara się przyciągnąć jak najwięcej klientów, stąd coraz popularniejsze wszelkiego rodzaju oferty pożyczek za 0%. Pożyczkodawcy mogą sobie na to pozwolić, ponieważ zarabiają pieniądze na opłatach pozaodsetkowych. Dlatego właśnie pojawiają się różnego rodzaju prowizje za udzielenie pożyczki, opłaty przygotowawcze, administracyjne, rejestracyjne, a nawet opłaty za obsługę w domu itp. 11 marca 2016 roku weszła w życie tzw. ustawa antylichwiarska, która ograniczyła koszty pozaodsetkowe do 25% kwoty pożyczki, ale nie oznacza to, że problem prowizji i opłat stał się marginalny. Wręcz przeciwnie.
Komu należy się zwrot kosztów za wcześniejszą spłatę pożyczki?
Koszty pozaodsetkowe mogą mocno nadwyrężyć portfel pożyczkobiorców. Klienci są jednak coraz bardziej świadomi swoich praw. Wielu z nich doskonale zdaje sobie sprawę, że przysługuje im zwrot części kosztów w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki. Nie jest to dobra wola pożyczkodawcy, ale obowiązek, który wynika bezpośrednio z Ustawy o kredycie konsumenckim. Należy zwrócić szczególną uwagę na trzy poniższe artykuły tej ustawy:
Art. 5. Pkt 6. Całkowity koszt kredytu – wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:
- a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz
- b) koszty usług dodatkowych w przypadku, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.
Art. 48. Konsument ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie.
Art. 49 ust. 1. W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.
- W przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio.
Klienci banków i firm pożyczkowych słusznie powołują się na powyższe zapisy Ustawy o kredycie konsumenckim. Tymczasem część pożyczkodawców stara się unikać tego tematu. Nie powinno zatem dziwić, że od października 2015 roku do kwietnia 2016 roku Polacy złożyli 500 skarg do Rzecznika Finansowego, a 100 z nich to były właśnie skargi na błędne rozliczenie kosztów przy wcześniejszym spłacie pożyczki. W 2017 roku liczba takich skarg wzrosła do 279. Stanowisko klientów zostało poparte zarówno przez UOKiK, jak i przez Rzecznika Finansowego. Obydwie te instytucje wydały wspólne oświadczenie, w którym wyjaśniają, że art. 49 ust. 1 należy rozumieć w następujący sposób:
- „w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę;
- redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.”
W jaki sposób można odzyskać koszty?
Tak naprawdę pożyczkodawcy sami powinni czuć się zobowiązani do zwrotu części kosztów w przypadku, gdy klient spłaci wcześniej pożyczkę. Większość banków i firm pożyczkowych już zmieniła swoje regulaminy i umowy o pożyczkę w taki sposób, że zgodne są zarówno z Ustawą o kredycie konsumenckim w cytowanych wyżej artykułach, jak i ze stanowiskiem ogłoszonym przez UOKiK oraz Rzecznika Finansowego.
Nie możesz odzyskać pieniędzy od firmy pożyczkowej?
Niestety, zdarzają się jeszcze pożyczkodawcy, którzy starają się unikać zwracania kosztów. Wtedy klient takiej instytucji powinien zgłosić się do UOKiK lub Rzecznika Finansowego, przedstawiając szczegóły swojej sprawy i przedkładając kopię umowy. Wspomniane wyżej instytucje wystąpią w imieniu konsumenta do pożyczkodawcy z żądaniem proporcjonalnego zwrotu kosztów. Jeśli to również nie odniesie skutku, pozostaje już tylko droga sądowa. W takiej sytuacji wymiar sprawiedliwości najczęściej staje po stronie pożyczkobiorcy (np. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 22 czerwca 2017 roku – sygn. akt III Ca 10/17).
Podsumowanie
W przeszłości niektóre firmy pożyczkowe i banki chętnie chwaliły się, że u nich można odzyskać część kosztów przy wcześniejszej spłacie pożyczki, traktując to jako przewagę nad konkurencją i slogan marketingowy. Dziś okazuje się, że takie podejście do zwrotu kosztów obowiązuje w rzeczywistości wszystkich pożyczkodawców. Warto o tym pamiętać, spłacając wcześniej pożyczkę.
